Lễ Căm Mường – một nghi thức dân gian đặc sắc – được tổ chức hai lần trong năm, vào những thời điểm quan trọng của mùa vụ: khi lúa chuẩn bị trổ đòng vào ngày 3/3 và sau mùa gặt, vào ngày 6/6. Lễ này không chỉ là dịp để cầu mong mùa màng bội thu, mà còn là lời tri ân, lời cầu khẩn sự bảo vệ thiêng liêng của rừng. Như một lời nhắc nhở, người Lự luôn nhìn nhận rừng như người bạn đồng hành, là ân sủng che chở cho cuộc sống và sinh hoạt hàng ngày của họ.
Trong không khí trang nghiêm của buổi lễ, người dân bản sẽ tụ họp, mỗi gia đình góp một phần lễ vật, từ gà, rượu cho đến lợn, được mua chung trong làng. Những nghi thức mang đậm tính cộng đồng này thể hiện tinh thần đoàn kết, cùng chung tay bảo vệ nguồn sống của bản làng. Những vật phẩm cúng dâng có ý nghĩa sinh sôi, nảy nở, tượng trưng cho mong muốn một mùa vụ bội thu và sự khỏe mạnh cho con người, gia súc.
Chủ lễ phải là người cao tuổi, có uy tín trong cộng đồng, bởi họ không chỉ là người dẫn dắt buổi lễ mà còn là người giữ gìn những giá trị truyền thống của dân tộc. Mỗi gia đình tham gia lễ đều phải cử một thành viên nam giới, còn những gia đình có tang hay vợ đang mang thai, ở cữ thì phải kiêng tham gia. Trước buổi lễ, chủ lễ cùng thanh niên trong bản lên rừng dọn dẹp, chuẩn bị không gian linh thiêng cho nghi thức diễn ra.
 |
| Lễ Căm Mường của người Lự. |
Lễ Căm Mường được chia thành bốn phần: lễ thỉnh Thần, lễ khẩn cầu, lễ Căm Mường và nghi lễ kết thúc. Trong đó, phần lễ thỉnh Thần là quan trọng nhất, với lời khấn cầu thần linh bảo vệ rừng thiêng và mùa màng, mong mưa thuận gió hòa. Đặc biệt, không khí trong lễ hội yên tĩnh, không có tiếng nhạc cụ như khèn hay sáo, vì theo quan niệm của người Lự, những âm thanh ấy có thể làm xáo trộn sự linh thiêng của buổi lễ.
Phần hội của lễ Căm Mường là thời điểm để người dân thỏa sức vui chơi, với các trò chơi dân gian như đẩy gậy, kéo co, đánh cầu lông gà. Âm thanh của sáo, tiếng hát ca ngợi quê hương, bản làng vang vọng trong không gian rộn ràng, tạo nên một bức tranh sống động về văn hóa, tình đoàn kết của cộng đồng. Những cô gái Lự trong trang phục truyền thống rực rỡ, những chàng trai vui tươi trong điệu nhảy dân gian, tất cả tạo nên một không khí sum vầy, gắn kết.
Lễ Căm Mường không chỉ là một lễ hội tín ngưỡng, mà còn là sinh hoạt cộng đồng gắn kết tình người, khắc họa rõ nét bản sắc văn hóa của dân tộc Lự. Qua đó, người Lự không chỉ bảo vệ rừng, mà còn bảo vệ những giá trị văn hóa truyền thống quý báu, góp phần tạo nên sắc màu đặc sắc trong bức tranh đa dạng của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.