 |
| Thiếu nữ dân tộc Lô Lô đen trong bộ trang phục truyền thống. |
Hoa văn thể hiện tín ngưỡng
Lô Lô là một dân tộc chính thức của đại gia đình các dân tộc ở Việt Nam. Người Lô Lô có 2 ngành là Lô Lô hoa và Lô Lô đen. Ở Hà Giang có 2 nhóm đó. Nhóm Lô Lô đen sinh sống tập trung ở xã Lũng Cú huyện Đồng Văn, có nhóm Lô Lô hoa sinh sống ở các xã của huyện Mèo Vạc. Cả 2 nhóm Lô Lô có sự khác nhau về trang phục, nhưng phong tục tập quán thì không có gì khác biệt nhau.
Bà Lùng Thị Minh, Chủ nhiệm HTX thêu thổ cẩm dân tộc Lô Lô, thị trấn Mèo Vạc, huyện Mèo Vạc chia sẻ: “Phụ nữ Lô Lô không dùng khung mà chỉ cầm miếng vải để thêu, các đường kim mũi chỉ được xử lý rất khéo léo và tinh tế”. Thông thường, một bộ trang phục đầy đủ của người Lô Lô gồm có áo, quần hoặc váy, khăn. Áo là loại áo ngắn, cổ tròn may kiểu xẻ ngực, tay dài, gấu áo vừa chạm cạp quần tạo cảm giác khỏe khoắn và tôn lên những đường nét cơ thể. Thân trước và thân sau trang trí các mảng màu hình tam giác, ghép lại với nhau thành các khối hình vuông. Hai vạt trước có hai đường trang trí lớn dọc theo nẹp áo và đường ngang sát gấu áo, được làm khá cầu kỳ và chắp những miếng vải màu hình tam giác tạo thành các ô vuông với những hoa văn răng cưa kiểu bông lúa, hình sóng nước, mạng nhện. Đầu tiên là khâu những mảnh màu to, sau đó cắt những mảnh bé khâu xen vào. Thường thường màu đỏ là chủ đạo, dân tộc Lô Lô rất thích màu đỏ tượng trưng cho mặt trời. Vạt lưng cũng có hai đường trang trí như vậy chạy dọc sống lưng và nằm ngang sát gấu áo.
Quần của phụ nữ Lô lô Hoa được trang trí bằng nhưng hoa văn chạy dọc quanh ống quần và gần gấu. Mảnh vải yếm chùm sau quần cũng được trang trí sặc sỡ bằng hoa văn ghép vải hình tam giác. Thắt lưng bằng vải bông có trang trí hoa văn, mép và hai đầu thắt lưng có đính thêm tua màu và hạt cườm, khi thắt để thõng 2 đầu thắt lưng ra phía trước, phối màu sắc với quần áo. Trong khi đó, trang phục của người Lô Lô đen có màu đen làm chủ đạo. Với nữ giới thường mặc áo ngắn, màu đen chàm để hở bụng, xe ngực, hai ống tay hẹp nối từ bả vai xuống cổ tay bằng những khoanh vải màu xanh, đỏ, tím, vàng.
Khăn đội đầu của người Lô Lô thường bằng vải chàm đen, đỏ. Hai đầu khăn buông dài những tua chỉ nhiều màu và được thêu nổi chỉ màu sặc sỡ nhiều loại hoa văn chạy dài theo mép khăn và đầu khăn. Ngoài ra, mép khăn còn được đính lấp lánh những hàng cúc nhựa thành hình hoa chạy dài đều đặn hoặc trang trí miếng hạt cườm, bạc tròn, tua màu. Trên những tấm vải của người Lô lô đen có trang trí những hình tượng như chim Ngó Bá, một loài chim huyền thoại và gắn liền với những hiện tượng dân gian cũng như tín ngưỡng thờ thần của người dân bản xứ.
Với phụ nữ Lô Lô, ngay từ khi còn nhỏ, họ đã được bà và mẹ dạy thêu và khâu vá trang phục để khi về nhà chồng phải có ít nhất một bộ váy áo mang theo. Việc làm này không chỉ giúp lưu giữ lại được nghề khâu vá, thuê thùa mà còn giữ được những nét văn hóa truyền thồng trên trang phục của dân tộc Lô Lô.
Bảo tồn văn hóa truyền thống
 |
|
Trang phục dân tộc Lô Lô được trang trí sặc sỡ bằng các loại vải màu.
|
Em Lùng Thị Huyên ở thôn Sảng Pả A, thị trấn Mèo Vạc, Hà Giang chia sẻ: "Mẹ dạy em thêu từ năm 12 tuổi, em thích nghề này để giữ lại nét văn hóa của dân tộc mình. Em rất muốn sau này được truyền dạy lại cho thế hệ sau để không bị mai một".
Trang phục của nam giới dân tộc Lô Lô đen gần giống với trang phục của các dân tộc Tày, Nùng. Nam giới Lô Lô đen mặc áo thân dài đến trên đầu gối, xẻ tà hai bên, cài cúc bên nách phải, thường chít khăn trên đầu, dắt mối khăn phía sau gáy, trên khăn không trang trí, mặc quần chân què, cạp lá toạ; đeo thêm 1 vòng tay bằng bạc. Tất cả trang phục là do bàn tay khéo léo của người phụ nữ cắt, khâu. Riêng chiếc áo của phụ nữ, đó là một nghệ thuật tạo hình. Áo ngắn hở bụng nhưng lại bó gọn đôi "bồng đào", dù có lao động nặng hay nhẹ, áo vẫn bó gọn thân hình thon thả đẹp như thân lưng những con ong rừng. Ngày nay, phần bụng hở được mặc thêm một áo lót mỏng màu trắng hồng hoặc xanh da trời bằng vải phin.
Tới bản người Lô Lô, nhất là vào những dịp lễ hội, Tết, du khách sẽ ấn tượng trước thiếu nữ Lô Lô xinh đẹp trong những bộ váy áo sặc sỡ. Trong những ấy, phụ nữ Lô Lô còn đeo trước ngực miếng vải thêu, chắp hoa văn hình xoắn ốc, vân mây, hình chim. Những chi tiết, phụ kiện trên bộ trang phục của người Lô Lô đều thể hiện tính thẩm mỹ, sự tinh tế và quan niệm riêng về cái đẹp của dân tộc mình. Điều đó cũng thể hiện những giá trị vật thể và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng dân tộc Lô Lô.