 |
| Lễ cưới của đồng bào Mường cũng không thể thiếu món bánh khổ - sính lễ của nhà trai dành cho nhà gái. |
Từ lâu, bánh khổ được coi là sính lễ không thể thiếu của nhà trai dành cho nhà gái. Với đồng bào Mường, bánh khổ thể hiện sự tôn trọng của nhà trai dành cho nhà gái. Chính vì vậy, bánh được gia đình chuẩn bị công phu để tạo ra một lễ cưới trọn vẹn, hoàn hảo nhất.
Đầu tiên, nguyên liệu quan trọng nhất để làm được bánh khổ phải chọn loại gạo nếp thơm ngon, hạt tròn, trắng đục, không bị lép, hỏng. Đặc biệt, nên chọn gạo còn giữ mùi thơm của lúa mới, loại gạo này sẽ tạo ra những chiếc bánh ngon nhất.
Gạo nếp chọn xong sẽ được người phụ nữ trong nhà cẩn thận mang đi vo, rửa thật sạch. Sau khi rửa, gạo vừa ráo nước sẽ đặt lên đồ chín trong nhà bếp. Bước đồ xôi cần có người tập trung canh lửa để gạo nếp chín vừa đủ độ, không khô quá, không dẻo quá. Xôi được đồ xong, mùi thơm dậy lên xung quanh nhà, hương ngọt bùi của thứ gạo nếp mới thu hút tất cả những người xung quanh.
Trong lúc phụ nữ đồ xôi, người đàn ông trong nhà lại chuẩn bị cối và chày giã. Cối thường được làm bằng những thân gỗ lâu năm, cứng và chắc, còn chày dài, thẳng. Khi giã, lòng cối đã được tráng bằng trứng gà cho cối bớt dính và mùi thơm lẫn vào hương nếp. Khoảng bốn người một cối bắt đầu vào việc trong lời ca tiếng hát rộn rang, ai cũng chung niềm vui háo hức cùng chú rể, gia đình sắp có thêm dâu thảo vợ hiền. Việc giã xôi tương đối mất thời gian, cho nên đây là lúc, anh em, chú bác trong nhà, kể lại những câu chuyện cổ lưu truyền của dòng tộc Mường, dưới ánh trăng như thực, như mơ...
 |
| Xôi được đồ xong có mùi thơm dậy lên xung quanh nhà, hương ngọt bùi của thứ gạo nếp mới. |
Khi những người đàn ông, thanh niên trai tráng có sức khỏe đang giã bánh, thì người phụ nữ bảo nhau chuẩn bị lá chuối để lót bánh bên ngoài. Lá chuối thường được các bà, các mẹ có kinh nghiệm lựa chọn là lá to, dài, xanh bóng, nhìn rất đẹp. Lá chuối được lau rửa sạch sẽ, cắt ra thành đoạn vừa phải, mùi thơm mát lá quyện vào hơi ấm của gạo nếp như vương vấn mãi trong căn nhà.
Khi câu chuyện của những người đàn ông đã lắng xuống, gạo nếp cũng được giã nhuyễn. Sẽ có người hô một tiếng, để mọi người dừng công việc đang làm của mình lại. Những người đàn ông vừa giã gạo sẽ nghỉ tay, tập trung lại uống nước, nhường phần việc nặn bánh kế tiếp cho người khác. Người nặn bánh đòi hỏi có bàn tay tỉ mỉ, khéo léo nên phụ nữ thường được chọn để làm. Bánh được bàn tay người làm vắt tròn bằng quả hồng, xếp đều đặn lên mặt lá chuối đã rải sẵn, lấy mặt lá chuối xoa nhẹ cho mặt bánh trơn bóng,
Đến bước này, bánh khổ căn bản là đã hoàn thành, công việc còn lại là bày biện, trang trí đặt lên những mâm bánh để chuẩn bị đưa đến nhà gái. Việc này tưởng chừng như dễ dàng, nhưng lại cần sự cẩn thận, đặt bánh làm sao tránh bị dính vào nhau, vẫn đẹp có thể thành từng tầng, từng lớp. Điều này, đòi hỏi bí quyết riêng mà không phải chị em nào cũng tiết lộ.
Cũng giống như món bánh cốm, bánh phu thê của người Kinh ở dưới xuôi được nhà trai mang đến nhà gái để bày tỏ thành ý của mình. Bánh khổ cũng như vậy, đó là lễ vật khi đem đến nhà gái, trước hết để cúng tổ tiên, sau đó đem biếu các vị phụ lão trong làng và cô bác cậu dì để mọi người cùng hưởng lộc và chia vui với hai nhà, hai họ.
Khi ăn, bánh khổ lại được chế biến thêm một lần nữa, có thể rán vàng, hoặc đem nướng, lúc này bánh sẽ phồng to và dẻo thơm trở lại. Gia đình hai họ sẽ vừa ăn bánh khổ, nhâm nhi chén rượu, thịt, trò truyện với nhau. Họ nói về chuyện vui, lời chúc phúc dành cho cặp đôi trẻ.