Rơ Măm là một trong 14 dân tộc thiểu số rất ít người, hiện đang cư trú tập trung tại làng Le, xã Mô Rai, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum.
Xã Mô Rai thuộc vùng sâu, vùng xa, đặc biệt khó khăn, biên giới, cách trung tâm tỉnh Kon Tum khoảng 88 km, cách trung tâm huyện Sa Thầy 50 km.
Làng Le cách trung tâm xã khoảng 1km về hướng Tây, gần biên giới Việt Nam - Cam Pu Chia và nằm trong vùng đệm của Vườn Quốc gia Chư Mom Ray. Dân tộc Rơ Măm tại Làng Le có 177 hộ/617 khẩu; chiếm tỷ lệ 70,4% số hộ dân sinh sống tại Làng; trong đó hộ nghèo dân tộc Rơ Măm có 53 hộ; hộ cận nghèo có 28 hộ (hộ nghèo, cận nghèo tại thời điểm cuối năm 2021, theo tiêu chí tiếp cận đa chiều); 03 người tham gia trong bộ máy chính quyền cấp xã.
Giai đoạn 2017-2020, triển khai thực hiện Quyết định số 2086/QĐ-TTg ngày 31 tháng 10 năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội các dân tộc thiểu số rất ít người giai đoạn 2016 - 2025, UBND tỉnh Kon Tum đã phê duyệt và chỉ đạo triển khai thực hiện Đề án hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội dân tộc thiểu số rất ít người Rơ Măm đến năm 2025 (Đề án).
Mục tiêu của Đề án là duy trì, phát triển, nâng cao vị thế của dân tộc Rơ Măm; tập trung giảm nghèo, cải thiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào một cách bền vững, giảm dần sự chênh lệch về khoảng cách phát triển với các dân tộc khác trong vùng; tập trung xây dựng kết cấu hạ tầng thiết yếu tại làng Le; góp phần xây dựng, củng cố vững chắc khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Kinh phí thực hiện Đề án là gần 91 tỷ đồng. Bên cạnh việc thụ hưởng chính sách đặc thù riêng, dân tộc Rơ Măm còn được thụ hưởng các chính sách dân tộc hỗ trợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, từng bước được tiếp cận và thụ hưởng các dịch vụ xã hội cơ bản, được hỗ trợ nguồn lực đầu tư từ các chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình, dự án triển khai tại địa bàn.
 |
| Cấp bò cái sinh sản nhằm hỗ trợ phát triển sản xuất và sinh kế cho hộ gia đình dân tộc Rơ Măm (Ảnh: CTV) |
Đến nay, đời sống của dân tộc Rơ Măm đã có những thay đổi theo tiêu chí nông thôn mới: Hệ thống cơ sở hạ tầng đã được đầu tư cơ bản. Các trục giao thông chính trong Làng Le đã đảm bảo cứng hóa, giao thông thông suốt đến trung tâm xã, huyện, tỉnh, tạo điều kiện cho người dân đi lại, phục vụ sản xuất, vận chuyển nông sản sau thu hoạch được thuận lợi hơn, góp phần phát triển sản xuất, tăng thu nhập, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào. Lưới điện đã đến tận hộ dân. Hệ thống nước sinh hoạt, kênh mương thủy lợi đã được đầu tư phục vụ đời sống và sản xuất của bà con.
Về giáo dục, Làng Le đã được đầu tư xây dựng điểm trường tiểu học với 02 phòng học, 01 nhà công vụ 04 phòng, 01 công trình nhà vệ sinh, 01 sân bê tông có diện tích 200 m2, 01 giếng nước, đáp ứng cơ bản nhu cầu học tập của con em dân tộc Rơ Măm.
Có 295 trẻ mẫu giáo được hưởng chính sách hỗ trợ học tập bằng 30% mức lương cơ sở/trẻ/tháng, kinh phí thực hiện là 1.188,455 triệu đồng; có 40 học sinh tiểu học, trung học cơ sở hưởng chính sách hỗ trợ học tập 40% mức lương cơ sở/học sinh/tháng, kinh phí thực hiện là 316, 088 triệu đồng; có 528 học sinh cấp tiểu học, trung học cơ sở dân tộc bán trú hưởng chính sách hỗ trợ học tập 60% mức lương cơ sở/học sinh/tháng, kinh phí thực hiện là 4.651 triệu đồng; có 115 học sinh trường trung học cơ sở, trung học phổ thông dân tộc nội trú hưởng chính sách hỗ trợ học tập 100% mức lương cơ sở/học sinh/tháng, kinh phí thực hiện là 1.900 triệu đồng. Nhờ được hỗ trợ học tập nên hàng năm, tỷ lệ huy động học sinh trong độ tuổi ra lớp đạt 98,73%. Giai đoạn 2017-2022, có 23 em người dân tộc Rơ Măm tốt nghiệp trung học phổ thông, 11 sinh viên theo học đại học, cao đẳng.
Công tác chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người Rơ Măm tại Làng Le đã đạt được những tiến bộ rõ rệt. Ngành Y tế đã chủ động triển khai thực hiện tốt việc khám, điều trị và cấp thuốc cho người dân theo Chương trình 139 của Chính phủ. Làng có trạm y tế quân - dân y kết hợp, cùng với cộng tác viên y tế thôn, làng, việc chăm sóc sức khỏe, khám, chữa bệnh ban đầu cơ bản được đảm bảo; chất lượng dân số, tuổi thọ của dân tộc Rơ Măm từng bước được cải thiện; tỷ lệ suy dinh dưỡng giảm 94,6% so với năm 2015. 100% hộ dân tại Làng Le được cấp thẻ bảo hiểm y tế.
Về kinh tế, 100% hộ đồng bào Rơ Măm được hỗ trợ cây, con giống; hỗ trợ vay vốn để phát triển kinh tế, từng bước giảm nghèo bền vững. Trong đó, đã hỗ trợ 22 con bò sinh sản cho 12 hộ có chủ hộ là phụ nữ; hỗ trợ chuồng trại chăn nuôi 166 hộ; hỗ trợ bò cái sinh sản 157 con/157 hộ dân; hỗ trợ giống trâu địa phương 9 con/9 hộ dân. Hỗ trợ 7.080 cây giống cao su/09 hộ; hỗ trợ 20.350 giống cây điều ghép/96 hộ; hỗ trợ 17.395 kg phân bón, 273 kg thuốc bảo vệ thực vật/105 hộ.
Ngoài chính sách hỗ trợ của Nhà nước về cây, con giống và sự phối hợp, hướng dẫn của các cơ quan, đơn vị đóng chân trên địa bàn (Công ty 78 - Binh Đoàn 15), các hộ dân tộc Rơ Măm tự bỏ vốn hoặc vay Ngân hàng Chính sách xã hội để mua thêm cây giống, con giống (cao su, điều, bò cái sinh sản).
Do điều kiện thổ nhưỡng phù hợp và bà con chủ động ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nên năng suất các loại cây trồng, vật nuôi được cải thiện, nâng lên rõ rệt. Tổng thu nhập bình quân đầu người năm 2020 trên địa bàn xã Mô Rai và đối với dân tộc Rơ Măm bình quân đạt 15,5 triệu đồng/người/năm; người dân đã tự đảm bảo được lương thực.
Công tác bảo tồn văn hóa dân tộc Rơ Măm được quan tâm. Nhà nước đã hỗ trợ đầu tư xây dựng nhà Rông; hỗ trợ phục hồi, tổ chức các lễ hội văn hóa đặc sắc; cấp trang thiết bị cho nhà sinh hoạt cộng đồng... Giai đoạn 2017-2020, Làng Le được hỗ trợ 02 bộ Chiêng Tha, 02 bộ Chiêng Goang, trang thiết bị nhà rông (gồm: ti vi và bộ âm ly, tủ - kệ ti vi); thành lập và duy trì hoạt động đội văn nghệ; mua trang phục truyền thống…
Thực hiện Chương trình phủ sóng phát thanh, truyền hình, Nhà nước đã đầu tư trạm thu phát sóng truyền hình cho xã Mô Rai, vùng phủ sóng bao trùm Làng Le. Hiện trạm thu phát truyền hình đang hoạt động tốt, chất lượng thu phát sóng đáp ứng yêu cầu của đồng bào.
Ông A Blong, già làng, người có uy tín trong đồng bào dân tộc Rơ Măm ở làng Le phấn khởi khẳng định, nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước nên đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào được cải thiện và nâng cao vượt bậc trên mọi khía cạnh, lĩnh vực.
Bà con không còn bị đói, rét, nhiều gia đình có tivi để xem, có đài để nghe tin tức, có điện thoại để thông tin liên lạc, có xe máy để đi lại. Những nhà khá giả hơn còn có xe công nông, xe tải phục vụ lao động sản xuất, vươn lên làm giàu. Đường làng ngõ xóm ngày càng khang trang, sạch đẹp.
Tôn trọng, bảo đảm và thúc đẩy quyền bình đẳng phát triển giữa các dân tộc, nhằm tiếp tục duy trì, phát triển và nâng cao vị thế của dân tộc Rơ Măm; giảm nghèo, cải thiện và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần một cách bền vững, giảm dần sự chênh lệch về khoảng cách phát triển với các dân tộc khác trong vùng; phấn đấu đến cuối năm 2024, xã Mô Rai đạt chuẩn nông thôn mới, Làng Le đạt chuẩn thôn nông thôn mới theo bộ tiêu chí nông thôn mới; đồng thời, triển khai thực hiện hiệu quả Tiểu dự án 1 Dự án 9 Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ năm 2021 đến năm 2025, ngày 15/11/2022, UBND tỉnh Kon Tum đã ban hành Đề án Đầu tư phát triển kinh tế - xã hội dân tộc có khó khăn đặc thù (Dân tộc Rơ Măm) đến năm 2025.
Tỉnh Kon Tum phấn đấu đến năm 2025, thu nhập bình quân đầu người Rơ Măm đạt 30 triệu đồng/người/năm; giảm tỷ lệ hộ nghèo còn dưới 20% so với đầu năm 2020, mức sống bình quân tương đương với các dân tộc khác trong vùng; tăng số lượng cán bộ dân tộc Rơ Măm tham gia trong hệ thống chính trị ở cơ sở. Làng Le có hệ thống cầu, đường giao thông đi được các mùa trong năm để phục vụ đi lại và vận chuyển nông sản sau thu hoạch; có lớp học kiên cố, nhà công vụ cho giáo viên và nhà sinh hoạt cộng đồng. Làng Le đạt làng văn hóa cấp huyện và phấn đấu đạt làng văn hóa cấp tỉnh. Hệ thống điện, công trình nước tập trung, thủy lợi tưới tiêu đảm bảo phục vụ đời sống, sản xuất theo định hướng tiêu chí nông thôn mới; 100% số hộ gia đình được hỗ trợ phát triển sản xuất, khuyến nông, khuyến lâm…
Tổng kinh phí thực hiện dự kiến khoảng 19.256,6 triệu đồng, từ nguồn ngân sách Trung ương thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025 và ngân sách địa phương, trong đó vốn của ngân sách Trung ương là chủ đạo.
Triển khai Đề án, năm 2022, 2023, Ban Dân tộc tỉnh Kon Tum đã thực hiện nội dung hỗ trợ phát triển sản xuất và sinh kế cho 63 hộ; hỗ trợ cho 9 bà mẹ mang thai, 15 phụ nữ sinh con đúng chính sách dân số; Hỗ trợ đảm bảo bữa ăn dinh dưỡng cân đối hợp lý cho 51 trẻ tại các cơ sở giáo dục mầm non công lập; tổ chức 3 lớp tập huấn nâng cao kiến thức, trình độ năng lực sản xuất; truyền dạy nghề truyền thống. Triển khai công tác chuẩn bị đầu tư Dự án Nâng cấp, sửa chữa, cải tạo đường nội thôn và Dự án Nâng cấp, sửa chữa Nhà rông văn hóa Làng Le.
Theo đánh giá của Ban Dân tộc tỉnh Kon Tum, qua thực hiện bước đầu đã góp phần hỗ trợ phát triển sản xuất, nâng cao trình độ, năng lực sản xuất cho hộ gia đình; hỗ trợ bữa ăn dinh dưỡng hợp lý cho học sinh từ 3-5 tuổi, chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ mang thai, phụ nữ sinh con đúng chính sách dân số; bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Rơ Măm./.