Nếp Tài là giống lúa truyền thống của đồng bào dân tộc Dao Quế Lâm ở thôn Phiêng Phàng và Nà Pài, xã Yến Dương. Canh tác chỉ 1 vụ trên những thửa ruộng bậc thang vào đầu tháng 5, thu hoạch vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 âm lịch, gạo nếp Tài có hương thơm đặc trưng, ăn dẻo, mềm nhưng lại không nát, độ dinh dưỡng cao.
 |
| Nếp Tài được người dân Ba Bể canh tác chỉ 1 vụ trên những thửa ruộng bậc thang vào đầu tháng 5, thu hoạch vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 âm lịch. |
“Dù để lại ấn tượng khó quên, ăn một lần là nhớ mãi với người thích ăn đồ nếp nhưng giống gạo này không có nhiều bởi người dân nơi đây chủ yếu trồng để phục vụ nhu cầu của gia đình, biếu tặng người thân. Số lượng gạo bán ra thị trường rất ít. Sinh sống ngay trong tỉnh nhưng gạo Nếp Tài không hề dễ kiếm”, chị Nông Thị Vui, một người dân Bắc Kạn cho hay.
Nhưng đó là chuyện của 4-5 năm về trước, còn giờ đây, gạo Nếp Tài đã dễ kiếm hơn rất nhiều. Nhận thấy nét riêng có của giống gạo này trong khi lại khan hiếm đầu ra, năm 2019, Hợp tác xã Yến Dương đã tập hợp 70 hộ dân trong xã hình thành nhóm sản xuất nhằm mở rộng diện tích, liên kết bao tiêu sản phẩm, vừa tạo thu nhập cho người dân, vừa thiết thực đưa nông sản địa phương “bay xa”.
Chị Ma Thị Ninh, Giám đốc Hợp tác xã cho biết, nhờ sự đồng lòng của các hộ dân, vùng nguyên liệu trồng lúa Nếp Tài có được 30ha riêng canh tác hữu cơ chiếm 1/3. Nhận thức được phải đặt chữ “tín” lên hàng đầu nên bà con tuân thủ rất nghiêm ngặt quy trình sản xuất, tuyệt đối không sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc diệt cỏ; thực hiện ủ phân vi sinh bón cho lúa, duy trì ghi chép nhật ký sản xuất thường xuyên để theo dõi. Sau 3 năm mở rộng diện tích, giờ đây, khi sản lượng gạo Nếp Tài đã nhiều hơn, Hợp tác xã lại bắt tay vào việc phát triển thương hiệu, thiết kế mẫu mã, bao bì đóng gói, đăng ký mã vạch, tem truy xuất nguồn gốc…
 |
| Nếp Tài được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh và được chứng nhận tổ chức sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ PGS đã xuất hiện trên kệ của một số siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch trong nước. |
“Năm 2019, chúng tôi đăng ký gạo Nếp Tài tham gia xếp hạng và được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh. Năm 2021, nhóm sản xuất lúa Nếp Tài đã được chứng nhận tổ chức sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ PGS. Sản phẩm đã không còn dừng lại phân phối trong phạm vi hẹp của địa phương nữa mà đã có thể phân phối tại các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Ninh, Hà Nội, Hải Phòng, Tuyên Quang, Lào Cai, Nghệ An và một số siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch trong nước.
Hợp tác xã đang tiếp tục thực hiện chuyển đổi thêm khoảng 10ha trồng lúa Nếp Tài sang hướng canh tác hữu cơ. Diện tích gieo cấy lúa nếp Tài đã được mở rộng sang các xã Chu Hương và Địa Linh cũng cho kết quả khả quan, do có khí hậu, thổ nhưỡng tương đồng nên trong năm 2022, Hợp tác xã tiếp tục mở rộng diện tích ra các xã Chu Hương, Mỹ Phương, Bành Trạch, Địa Linh. Giờ đây, nhắc đến gạo Nếp Tài, rất nhiều người đã mặc định đó là sản phẩm đặc trưng của huyện Ba Bể chứ không còn dừng lại là sản phẩm của thôn Phiêng Phàng, Nà Pài nữa”, chị Ninh phấn khởi cho hay.
Để đưa sản phẩm gạo nếp Tài vươn xa, tiếp cận được với thị trường trong và ngoài tỉnh, ngày 12/9 vừa qua, Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với UBND huyện Ba Bể, xã Yến Dương, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc đã tổ chức Hội nghị lựa chọn logo, nhãn mác tập thể cho gạo Nếp Tài Ba Bể. Chương trình thuộc Đề tài "Phục tráng và phát triển một số giống lúa nếp đặc sản, có giá trị cao tại tỉnh Bắc Kạn". Logo chung cho nhãn hiệu Nếp Tài Ba Bể đã được thống nhất ngay sau đó và sẽ hoàn thiện hồ sơ để nộp về Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ để bảo hộ cho sản phẩm.
 |
| Hợp tác xã Yến Dương đang mở rộng diện tích canh tác gạo Nếp Tài Ba Bể sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ |
Với sự vào cuộc của cấp ủy chính quyền, sự hỗ trợ của các sở, ngành chuyên môn với chiến lược cụ thể và bước đi vững chắc đã mở ra cơ hội cho gạo Nếp Tài Ba Bể trở thành thương hiệu được người tiêu dùng yêu mến, lựa chọn. Đây cũng là sản phẩm gạo đầu tiên của Bắc Kạn được cấp chứng nhận sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ./.