Hà Giang: Hồi sinh đất cằn, phủ xanh vườn tạp

Cải tạo vườn tạp, phát triển kinh tế vườn hộ được Đảng bộ tỉnh xác định là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng ngay từ đầu nhiệm kỳ, nhằm cụ thể hóa một trong ba khâu đột phá của Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII. (Ảnh: Duy Tuấn).

Với đặc thù là tỉnh thuần nông, Hà Giang có 86% cư dân sinh sống và tạo sinh kế ở khu vực nông thôn. Bước vào đầu nhiệm kỳ, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh nhận định, kinh tế vườn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, thế mạnh sẵn có; người dân sử dụng đất vườn chưa hiệu quả, chưa thực sự tạo sinh kế và chưa đáp ứng được nhu cầu, thu nhập hằng năm của các hộ gia đình.

Xuất phát từ thực trạng đó, ngày 01/12/2020, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh thống nhất ban hành Nghị quyết số 05-NQ/TU về cải tạo vườn tạp, phát triển kinh tế vườn hộ tạo sinh kế cho người dân, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 với chủ trương khi áp dụng chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi hợp lý, cùng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào diện tích vườn hộ sẽ đem lại nguồn thu nhập ổn định, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cuộc sống hàng ngày của hộ gia đình một cách bền vững. Việc cải tạo vườn tạp, phát triển kinh tế vườn hộ cũng được Hà Giang xác định là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng nhằm cụ thể hóa một trong ba khâu đột phá của Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII “Tạo sinh kế, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân”.

Chỉ sau hơn 1 năm cải tạo, mảnh vườn của gia đình chị Hoàng Thị Dung (Hùng An, Bắc Quang) đã mang diện mạo mới với đủ loại rau màu, cây ăn quả như thanh long, na, hồng xiêm, ổi,…

Lựa chọn hộ nghèo làm mô hình điểm

Xuôi theo Quốc lộ 2 đến với vùng cửa ngõ Hà Giang, chúng tôi ghé thăm gia đình chị Hoàng Thị Dung, hộ nghèo ở thôn Tân Hùng, xã Hùng An, huyện Bắc Quang. Bên khu vườn xanh mát với nhiều loại cây trồng, vật nuôi được quy hoạch khang trang, rào chắn gọn gàng, chị Dung chia sẻ: “Vườn nhà tôi trước đây hoang sơ lắm, chỉ trồng vài loại rau đủ dùng cho gia đình, có dư thì mang xuống chợ bán, còn lại bỏ hoang nhiều. Đến khi nghe các bác ở trên huyện, xã nói về Chương trình cải tạo vườn tạp, tôi cũng lấn cấn, không biết bắt đầu từ đâu, nuôi con gì, trồng cây gì cho hiệu quả”.

Bắt đầu cải tạo vườn tạp từ tháng 8/2021, gia đình chị Dung được Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy nhận đỡ đầu thực hiện Chương trình, được chính quyền huyện, xã, thôn hỗ trợ trực tiếp ngày công và một phần vốn để triển khai thực hiện. Ngay từ những ngày đầu, cán bộ nông nghiệp cùng các lực lượng đoàn viên, hội phụ nữ… trong xã xuống trực tiếp hướng dẫn chị sửa ao, bố trí lại vườn, xây dựng chuồng trại một cách khoa học; tiếp đó lựa chọn giống cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng nơi đây. Cùng số vốn hỗ trợ ban đầu là 24 triệu, chị Dung còn mạnh dạn vay thêm 30 triệu đồng từ Ngân hàng chính sách để mua thêm giống cây trồng, nuôi thêm lợn, gà, vịt để cải thiện thu nhập. Chỉ hơn 1 năm sau đó, mảnh vườn của gia đình chị đã có một diện mạo mới với đủ loại rau màu, cây ăn quả như thanh long, na, hồng xiêm, ổi,… Chị phấn khởi cho biết, cuộc sống bây giờ đỡ khó khăn hơn trước nhiều, còn có thêm nguồn thu ổn định từ việc chăm sóc vườn tược với khoảng 6-7 triệu mỗi tháng.

Ngay từ những ngày đầu, chị Dung được cán bộ nông nghiệp cùng các lực lượng đoàn viên, hội phụ nữ… trong xã trực tiếp hướng dẫn sửa ao, bố trí lại vườn, xây dựng chuồng trại, lựa chọn giống cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng nơi đây.

Nhận thấy cách thức cải tạo vườn tạp của gia đình chị Dung đem lại hiệu quả tích cực, nhiều hộ dân khác ở xã Hùng An cũng học tập và làm theo. Hơn nữa mọi người cũng dần có ý thức hơn trong việc chỉnh trang, quy hoạch lại vườn, ao, chuồng, tư duy về phát triển kinh tế vườn từ đó cũng có sự thay đổi rõ nét…

Đồng chí Nguyễn Xuân Cường, Bí thư Đảng ủy xã Hùng An cho biết: Ngoài hiệu quả kinh tế, việc cải tạo vườn tạp còn góp phần mang lại hiệu quả thiết thực về môi trường, diện mạo nông thôn mới của xã cũng khang trang hơn do được các hộ gia đình thường xuyên dọn dẹp khuôn viên nhà ở, tạo môi trường xanh, sạch, đẹp. Năm 2023 xã Hùng An tiếp tục duy trì các mô hình điểm cải tạo vườn tạp, đồng thời nhân rộng mô hình theo đặc thù của từng thôn bản, với phương châm khai thác cây, con giống bản địa ngắn ngày, phát huy tối đa sức lao động của các hộ dân, phấn đấu các hộ nghèo, cận nghèo sau khi thực hiện mô hình đều có thu nhập và việc làm ổn định, từng bước thoát nghèo bền vững.

Các mô hình cải tạo vườn tạp được thực hiện với sự trợ giúp của các đơn vị đang mang lại chất lượng cao hơn. (Ảnh: hagiangtv.vn)

Theo chia sẻ của đồng chí Nguyễn Đức Hà, Trưởng Ban Tuyên giáo Huyện ủy, Bắc Quang là huyện có nhiều lợi thế trong sản xuất nông nghiệp, nhất là phát triển kinh tế vườn nên trong quá trình triển khai, để Chương trình thực sự đi vào chiều sâu, Ban Chấp hành Đảng bộ huyện đã chỉ đạo làm tốt công tác tuyên truyền về cơ chế, chính sách cũng như các đề án, kế hoạch của tỉnh, huyện, xã đến cán bộ, đảng viên và tầng lớp nhân dân. Huyện cũng phân công các đoàn công tác của Ban Thường vụ Huyện ủy phụ trách cơ sở trực tiếp lựa chọn mô hình và chỉ đạo. Đồng thời xây dựng bộ khung tiêu chí chấm điểm để đánh giá đối với hộ cải tạo vườn, làm cơ sở đánh giá hiệu quả công tác chỉ đạo, thực hiện tại cơ sở; hướng dẫn các hộ dân ghi chép sổ nhật ký hạch toán thu - chi kinh tế gia đình, giúp quá trình sử dụng nguồn vốn vay đạt hiệu quả cao nhất. Song song với đó, tập trung kiểm tra, giám sát và hướng dẫn các hộ sử dụng nguồn vốn vay đúng mục đích, phát huy hiệu quả; tiếp tục tuyên truyền, rà soát, đánh giá thực trạng vườn hộ để nhân rộng đối với các hộ trung bình, khá, giàu xây dựng vườn mẫu.

Đến nay, sau 2 năm triển khai, toàn huyện có 160 hộ nghèo, cận nghèo thực hiện cải tạo vườn tạp, đạt 100% so với số hộ đăng ký thực hiện. Huyện Bắc Quang đã phát động và thực hiện cải tạo vườn tạp được 350 hộ trên tổng diện tích vườn được cải tạo là trên 251 ngàn m2, bình quân thu nhập tăng thêm 21,1 triệu đồng/hộ/năm, cao gấp 3 - 4 lần so với trước khi cải tạo vườn tạp; ngoài ra còn góp phần giải quyết việc làm ổn định cho 290 lao động địa phương.

Quyền Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Mạnh Dũng thăm mô hình trồng cây mận tam hoa ở xã Tả Nhìu, huyện Xín Mần (Ảnh: hagiangtv.vn).

Mở rộng liên kết sản xuất

Tại Xín Mần, huyện vùng cao biên giới còn nhiều khó khăn của tỉnh Hà Giang, một trong những hướng đi hiệu quả được chính quyền địa phương áp dụng là mở rộng liên kết với các doanh nghiệp, hợp tác xã, thương nhân bao tiêu sản phẩm đầu ra của các hộ đăng ký tham gia cải tạo vườn tạp, nhờ đó giúp bà con yên tâm lao động sản xuất.

Đầu năm 2021, Công ty TNHH Việt Nam - Misaki đã đến triển khai dự án trồng thử nghiệm 4ha củ cải tại xã Xín Mần. Công ty hỗ trợ phân bón, giống cây trồng, đồng thời cử cán bộ chuyên môn hỗ trợ nông dân trồng thử nghiệm củ cải xuất khẩu. Qua hai vụ liên kết trồng củ cải, bà con nông dân rất ấn tượng với mức thu nhập cao gấp bốn lần so với trồng ngô, lúa trước đây. Năm 2022 Công ty TNHH Vietnam - Misaki tiếp tục mở rộng diện tích, phối hợp với các hộ cải tạo vườn tạp trồng 8,5 ha giống bắp cải, cải canh, rau súp lơ, cà rốt trái vụ; trồng kiệu, củ cải, gừng trâu tạo vùng nguyên liệu cho công ty xuất khẩu sang Nhật Bản. Theo chia sẻ của anh Hoàng Văn Mơi, một trong những hộ dân đăng ký mô hình trồng củ cải tại xã Xín Mần, "nhà tôi trước đây chỉ chủ yếu trồng cỏ, ngô phục vụ đời sống và chăn nuôi, đến khi chuyển sang trồng củ cải tôi thấy rất bỡ ngỡ. Tuy nhiên, sau thời gian trồng thì thấy hiệu quả gấp 4 - 5 lần so với trước đây, gia đình có thêm nguồn thu nhập ổn định từ việc trồng củ cải nên cả nhà ai cũng phấn khởi". Anh hồ hởi cho biết: "Năm 2022, sau khi trừ các khoản chi phí, thu nhập từ củ cải đạt 250 triệu đồng/năm. Mặc dù chưa trả hết nợ ngân hàng, nhưng tôi rất vui vì đã có hướng phát triển kinh tế cho gia đình và bản thân”.

Anh Hoàng Văn Mơi, một trong những hộ dân đăng ký mô hình trồng củ cải tại xã Xín Mần, huyện Xín Mần.

Đến nay, trên địa bàn huyện có thêm nhiều mô hình mở rộng liên kết sản xuất với các hộ cải tạo vườn tạp, hình thành nên nhiều vùng nguyên liệu phù hợp với điều kiện tự nhiên, khí hậu của từng tiểu vùng của huyện Xín Mần, điển hình như liên kết với Công ty Cổ phần Nông nghiệp tốt - Phú Thọ trồng mở rộng diện tích trồng bắp cải, súp lơ, cải thảo, cà chua, cà rốt cho các hộ tham gia cải tạo vười tạp gắn với Nông thôn mới, liên kết bao tiêu sản phẩm cho người dân tạo chuỗi liên kết tiêu thụ tại các siêu thị ở Hà Nội; mô hình nuôi cá nước lạnh của Hợp tác xã Vạn Lộc liên kết với 10 hộ dân tại 2 xã Nấm Dẩn và Quảng Nguyên; mô hình liên kết nuôi cá hợp tác xã Đại An tại xã Nấm Dẩn với quy mô 12 bể; mô hình liên kết với HTX Sông Chảy trồng mướp đắng rừng; mô hình liên kết với Tổng Công ty Gia Long trồng và chế biến dong riềng trên địa bàn 3 xã Thèn Phàng, Bản Ngò và Tả Nhìu...

Đặc biệt, từ năm 2022 huyện Xín Mần xây dựng mô hình “Từ cải tạo vườn tạp đến bếp ăn nội trú, bán trú”, được các xã và trường học trên địa bàn tích cực hưởng ứng. Theo đó, UBND các xã, thị trấn và các trường học trên địa bàn ký cam kết thực hiện cung ứng, thu mua thực phẩm, rau xanh của các hộ dân cải tạo vườn tạp với mục tiêu học sinh các trường học được sử dụng thực phẩm, rau sạch do chính phụ huynh, người dân nuôi, trồng ngay tại địa phương. Đến nay, mô hình không chỉ mang lại hiệu quả thiết thực cho các hộ cải tạo vườn tạp, mà còn phát huy được vai trò giám sát của chính quyền, nhà trường và người dân trong vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, góp phần cải thiện bữa ăn hàng ngày, nâng cao thể chất, thể trạng cho học sinh.

Một trong những hướng đi hiệu quả được chính quyền địa phương áp dụng là mở rộng liên kết với các doanh nghiệp, hợp tác xã, thương nhân bao tiêu sản phẩm đầu ra của các hộ đăng ký tham gia cải tạo vườn tạp. (Ảnh: Văn Long).

Thực hiện Chương trình cải tạo vườn tạp, huyện Xín Mần chú trọng tuyên truyền, tập huấn chuyển giao kỹ thuật, ban hành sơ đồ mẫu về quy hoạch cho các xã, thị trấn; bố trí cấu trúc lại không gian vườn hộ, chuồng trại một cách hợp lý, khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng hộ, đảm bảo vệ sinh môi trường sinh thái nông thôn xanh - sạch - đẹp. Để thuận tiện trao đổi, triển khai công việc, huyện đã thành lập nhóm zalo Ban chỉ đạo cải tạo vườn tạp của huyện, xã; thành lập nhóm hộ, nhóm sở thích cải tạo vườn trên các lĩnh vực chăn nuôi tổng hợp, trồng cây ngắn ngày, trồng cây ăn quả; nhóm nuôi trâu, bò vỗ béo; nhóm nuôi cá; nhóm trồng cây dược liệu… qua đó giúp phát huy tối đa trách nhiệm của nhóm trưởng và các thành viên trong nhóm.

Đồng chí Sin Văn Đức, Phó Bí thư Huyện ủy Xín Mần cho biết: Chương trình cải tạo vườn tạp được các cấp, các ngành quan tâm chỉ đạo thực hiện, sự hưởng ứng tích cực của các hộ dân, sự chung tay ủng hộ giúp đỡ của các tổ chức, cá nhân. Qua đó nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật mới được ứng dụng trong sản xuất, giúp người dân được tiếp cận với các loại giống cây trồng phù hợp, tạo ra sản phẩm có chất lượng tốt, nhờ đó mở ra hướng đi mới trong tạo sinh kế, nâng cao thu nhập cho các hộ dân, góp phần quan trọng vào công tác xóa đói giảm nghèo trên địa bàn huyện. Đến hết năm 2023, Xín Mần có 1.820 hộ thực hiện Chương trình, trong đó có 916 hộ đăng ký phấn đủ đạt 4/4 tiêu chí. Tổng diện tích vườn tạp thực hiện so với kế hoạch là gần 917 nghìn m2, đạt 194,22%. Qua đánh giá, tổng số hộ cải tạo vườn tạp được vay vốn theo Nghị quyết số 58 cho hiệu quả kinh tế là 559 vườn với tổng thu nhập là 927 triệu, bình quân 19,7 triệu/hộ/năm, bình quân 1,64 triệu/hộ/tháng, cao gấp 2-3 lần so với trước thời điểm chưa thực hiện cải tạo vườn tạp.

Đồng chí Nguyễn Văn Sơn, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang kiểm tra thực tế tình hình triển khai công tác trồng cây vụ đông và cải tạo vườn tạp tại thôn Lô Lô Chải, xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn. (Ảnh: Kim Tiến).

Phủ xanh miền đá xám

Đến với Hà Giang những ngày này, đi đến đâu cũng được nghe chính quyền địa phương và bà con phấn khởi “khoe” thành tích cải tạo vườn. Hàng trăm ha đất cằn, vườn tạp trước đây nay được hồi sinh với nhiều loại cây trồng, vật nuôi mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn, giúp bà con thêm tin tưởng và yên tâm lao động, sản xuất. Ở địa bàn còn khó khăn về nhiều phương diện như Hà Giang. Nghị quyết 05/NQ-TU ra đời đã trở thành “luồng gió mới” trong nỗ lực của chính quyền địa phương nhằm tạo sinh kế, giảm nghèo bền vững cho đồng bào các dân tộc nơi đây.

Bằng nhiều cách làm linh hoạt, sáng tạo, cải tạo vườn tạp, xây dựng vườn mẫu đã thực sự tạo ra phong trào thi đua sôi nổi giữa các hộ gia đình, thôn, xã. Xuyên suốt quá trình thực hiện Nghị quyết, theo quan điểm chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Chỉ đạo Chương trình cải tạo vườn tạp tỉnh Hà Giang, cải tạo vườn tạp phải được triển khai một cách đồng bộ từ các cấp, các ngành đến người dân, “không nóng vội, không thành tích, dễ làm trước, khó làm sau”. Mục tiêu cốt lõi là thay đổi tư duy và phương pháp chăn nuôi, trồng trọt trên chính mảnh đất vườn của mình, thay đổi phong tục, thói quen tập quán, chuyển đổi canh tác từ cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế thấp sang cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao hơn.

Đích đến cuối cùng là nâng cao thu nhập, tạo sinh kế bền vững cho trên 80% dân cư sinh sống ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa của tỉnh Hà Giang để đồng bào yên tâm “Bảo vệ vững chắc biên cương Tổ quốc, giữ đất, giữ rừng”. Theo đó, cấp ủy, chính quyền từ tỉnh đến thôn, tổ dân phố vào cuộc phụ trách, giúp đỡ hộ nghèo, hộ cận nghèo cải tạo vườn tạp, hướng dẫn, chuyển giao khoa học công nghệ. Tỉnh tạo cơ chế hỗ trợ cho đối tượng hộ nghèo, hộ cận nghèo, lồng ghép từ các chương trình, mục tiêu, nguồn vốn của Trung ương thuộc hợp phần hỗ trợ sản xuất nông lâm nghiệp, thủy sản để cải tạo vườn tạp, phát triển kinh tế vườn hộ.

Nhóm phóng viên Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam tham quan mô hình trồng củ cải tại xã Xín Mần, huyện Xín Mần.

Bám sát quan điểm chỉ đạo của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, UBND tỉnh Hà Giang đã ban hành các Quyết định, Hướng dẫn, Kế hoạch phát động và tổ chức phát động, triển khai thí điểm Đề án; đồng thời thành lập Tổ giúp việc cho cơ quan Thường trực Ban chỉ đạo cấp tỉnh; tiếp đó HĐND tỉnh cũng thông qua Nghị quyết tạo cơ chế cho các hộ nghèo, cận nghèo trên địa bàn tỉnh được vay vốn với lãi suất 0% qua Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh và có thể mở rộng cho các hộ khác khi hộ nghèo, cận nghèo không có nhu cầu vay vốn...

Như những “cánh tay nối dài” đưa Nghị quyết 05-NQ/TU đến với mỗi người dân, sau ba năm triển khai, toàn tỉnh đã có 6.495 hộ tham gia Chương trình, đạt 99,92% kế hoạch, trong đó có 3.030 hộ thực hiện theo Nghị quyết 58 của HĐND tỉnh. Tổng diện tích vườn được cải tạo là 262 ha với tổng kinh phí Ngân hàng Chính sách xã hội đã thực hiện giải ngân cho các hộ nghèo, cận nghèo trên 90 tỷ đồng.

Với những kết quả đạt được, Nghị quyết 05-NQ/TU không chỉ nhận được sự đồng thuận từ người dân, sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị, quan trọng hơn cả, giúp thay đổi tư duy nhận thức về trồng trọt, chăn nuôi sản xuất nông nghiệp; tạo tư liệu sản xuất, động lực để người dân làm giàu thêm đối với hộ khá, giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo có ý chí tự vươn lên thoát nghèo trên chính mảnh vườn quê hương./.