Tấm gương nhà khoa học nữ "chịu khó, chịu khổ, dám nghĩ, dám làm"

Là một trong những chuyên gia kỳ cựu ngành Hải dương học, được biết đến là người Việt Nam tiên phong trong nghiên cứu độc tố biển, PGS.TS Đào Việt Hà, Viện trưởng Viện Hải dương học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) vừa vinh dự là nhà khoa học nữ được vinh danh tại Giải thưởng Kovalevskaia 2023.

Với hơn 30 năm nghiên cứu, đến nay, PGS.TS Đào Việt Hà đã chủ trì 6 đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước và cấp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam); công bố 104 bài báo khoa học, trong đó có 41 bài đăng trên các tạp chí quốc tế uy tín. Ngoài ra, PGS.TS Đào Việt Hà còn là tác giả chính 1 giải pháp hữu ích, 1 sách chuyên khảo và 1 chương sách chuyên khảo song ngữ về nghiên cứu độc tố biển và an toàn thực phẩm.

Các đề tài khoa học của PGS.TS Hà chủ trì thực hiện luôn bám sát những vấn đề nổi cộm của xã hội và nhu cầu đáp ứng về chất lượng hải sản trên thị trường nội địa và xuất khẩu. Chị và nhóm nghiên cứu đã từng bước giải quyết những hướng nghiên cứu về độc tố biển và an toàn thực phẩm tại Việt Nam.

Một trong những đề tài nghiên cứu đáng chú ý của PGS.TS Đào Việt Hà, đó là nghiên cứu độc tính của một số loài cá nóc có sản lượng cao tại vùng biển Khánh Hòa nhằm đề xuất quy trình xử lý đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm (2007 - 2008).

PGS.TS Đào Việt Hà cùng các cộng sự nghiên cứu khoa học. (Ảnh: TL)

Với vai trò chủ nhiệm đề tài độc lập cấp Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam, PGS.TS Đào Việt Hà đã thực hiện nghiên cứu độc tính của một số loài cá nóc có sản lượng cao tại vùng biển Khánh Hoà. Nghiên cứu đã xác định được tetrodotoxin là độc tố chính trong các loài cá nóc có nguy cơ gây ngộ độc tại Việt Nam và chứng minh sản phẩm chế biến (nước mắm) từ cá nóc độc là không an toàn. Đây chính là cơ sở khoa học tin cậy cho các cơ quan chức năng trong việc quản lý chất lượng thủy sản và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, sử dụng hợp lý nguồn lợi cá nóc tại Việt Nam.

Ngoài ra, thông tin khoa học của đề tài còn góp phần giáo dục, cảnh báo cộng đồng ngư dân trước nguy cơ ngộ độc thực phẩm, thậm chí tử vong đáng tiếc do tiêu thụ cá nóc thiếu hiểu biết. Kết quả nghiên cứu này được đăng trên 1 tạp chí quốc tế, 2 tạp chí trong nước và phát hành 300 tờ rơi, 100 áp phích cung cấp cho các đơn vị chức năng (Trung tâm Y tế dự phòng, Sở KHCN tỉnh Khánh Hòa…) tuyên truyền cho cộng đồng ngư dân ven biển tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa và Ninh Thuận, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ ngộ độc thực phẩm từ cá nóc độc.

Chia sẻ về những khó khăn đã trải qua trong nghiên cứu khoa học, PGS.TS Đào Việt Hà cho biết, là người Việt Nam đi tiên phong trong hướng nghiên cứu về độc tố biển, vốn là một hướng nghiên cứu khó, ban đầu, chị gặp khó về cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu; song đáng mừng là đến nay hướng nghiên cứu độc tố biển tại Việt Nam đã từng bước được quốc tế ghi nhận.

Không chỉ say mê nghiên cứu khoa học, PGS.TS Đào Việt Hà còn là nữ Viện trưởng duy nhất trong tổng số 16 Viện trưởng Viện Hải dương học từ 1922 đến nay. Trên cương vị này, chị đã có những định hướng và lãnh đạo đơn vị trong nghiên cứu khoa học, trong xây dựng tiềm lực, trong phát triển nguồn nhân lực trình độ cao và trong định hướng chiến lược về KHCN biển.

Trong vai trò Trưởng Khoa Khoa học và Công nghệ biển của Học viện KHCN (Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam), PGS.TS Đào Việt Hà đã chỉ đạo và điều phối công tác đào tạo về KHCN biển cho các tỉnh thành khu vực miền Trung, Tây Nguyên; là giáo sư thỉnh giảng của Đại học Tokyo (Nhật Bản) và giảng viên thỉnh giảng của Bộ Tư lệnh Hải quân nhân dân Việt Nam...

Ngoài ra, những hoạt động quốc tế của PGS.TS Đào Việt Hà ở các cương vị Chủ tịch Ủy ban Liên Chính phủ của Việt Nam về Hải dương học, thành viên Ủy ban Pháp lý và Kỹ thuật của cơ quan Quyền lực đáy đại dương đã góp phần nâng cao hình ảnh, vị thế của Việt Nam đối với quốc tế và bảo vệ an ninh, chủ quyền và lợi ích quốc gia trên biển.

Hơn 30 năm làm công tác nghiên cứu, PGS.TS Đào Việt Hà cho rằng, để theo đuổi đam mê, nhà khoa học cần phải chịu khó, chịu khổ, dám nghĩ, dám làm để chạm tới thành công.