Bệnh sốt rét lây truyền qua vết đốt của muỗi cái Anopheles nhiễm ký sinh trùng. (Ảnh: WHO)
Năm 2016, chủ đề của Ngày thế giới phòng chống sốt rét được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các đối tác lựa chọn kỷ niệm là: “Chấm dứt hoàn toàn căn bệnh sốt rét”, phản ánh tầm nhìn về một thế giới hoàn toàn không có sốt rét theo đúng như mục tiêu được xác định trong Chiến dịch toàn cầu chống sốt rét 2016 – 2030.
Được Đại hội đồng Y tế Thế giới thông qua vào tháng 5/2015, Chiến dịch toàn cầu chống sốt rét 2016 – 2030 hướng tới mục tiêu giảm đáng kể gánh nặng của thế giới về căn bệnh sốt rét trong vòng 15 năm tới đây. Những mục tiêu đầy tham vọng nhưng khả thi được đặt ra, trong đó có: Giảm ít nhất 90% tỷ lệ các trường hợp mắc sốt rét mới; giảm tỷ lệ tử vong xuống ít nhất 90%; loại bỏ căn bệnh này ở ít nhất 35 quốc gia; ngăn chặn sốt rét bùng phát tại các quốc gia đã loại bỏ được căn bệnh này. Lịch trình thực hiện chiến dịch trong giai đoạn 2016 – 2030 hoàn toàn phù hợp với Chương trình phát triển bền vững vào năm 2030 – một khuôn khổ phát triển quốc tế mới được các quốc gia thành viên của Liên hợp quốc thông qua hồi năm ngoái.
Để đạt được những mục tiêu này đòi hỏi các quốc gia cần có định hướng can thiệp hợp lý, thiện chí và sự ủng hộ chính trị bền vững và tăng gấp 3 các khoản đầu tư toàn cầu cho cuộc chiến chống lại căn bệnh này, từ 2,7 tỷ USD kinh phí hàng năm hiện nay lên 8,7 tỷ USD vào năm 2030.
Sốt rét là một bệnh có nguy cơ gây tử vong do ký sinh trùng Plasmodium gây nên. Bệnh lây truyền qua vết đốt của muỗi cái Anopheles nhiễm ký sinh trùng. Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời sốt rét mang tính quyết định trong phòng ngừa tử vong. Cùng với các biện pháp đề phòng muỗi đốt như dùng màn tẩm hóa chất tồn lưu lâu, việc điều trị hiệu quả cũng góp phần giảm lây truyền bệnh sốt rét.
Theo Báo cáo về bệnh sốt rét trên thế giới năm 2015 của WHO, số lượng các trường hợp mắc sốt rét và tử vong do căn bệnh này trên thế giới đã giảm mạnh kể từ năm 2000. Hơn một nửa (57) trong số 106 quốc gia, nơi bệnh sốt rét hoành hành mạnh mẽ vào năm 2000, đã thành công trong việc giảm ít nhất 75% các ca nhiễm mới vào năm 2015. Trong cùng thời gian này, 18 quốc gia đã giảm từ 50 – 75% số các ca nhiễm sốt rét.
Tại khu vực châu Phi Sahara, ngăn ngừa các trường hợp mắc bệnh sốt rét mới đã có thể đem lại những lợi ích thiết thực, tiết kiệm đáng kể cho các nước có dịch bệnh đang hoành hành. Ước tính mới được công bố trong báo cáo của WHO cho thấy rằng việc giảm số ca mắc bệnh sốt rét có thể giúp tiết kiệm khoảng 900 triệu USD chi phí cho cuộc chiến chống lại căn bệnh này trong giai đoạn 2001 – 2014.
“Kể từ đầu thế kỷ này, các khoản đầu tư cho dự phòng và điều trị sốt rét đã cho phép tránh được hơn 6 triệu trường hợp tử vong” – Tổng giám đốc WHO Margaret Chan lưu ý. “Chúng tôi biết những gì đã đạt được. Thách thức hiện đặt ra là phải để nó đi xa hơn nữa”.
Theo WHO, kể từ năm 2000, tỷ lệ tử vong do bệnh sốt rét đã giảm 72% trong khu vực châu Mỹ, 65% tại khu vực Tây Thái Bình Dương, và 64% ở khu vực Đông Địa Trung Hải. Mặc dù khu vực châu Phi tiếp tục chịu tổn thất nặng nề nhất vì căn bệnh này song vẫn ghi nhận tiến bộ rất ấn tượng: trong 15 năm qua, tỷ lệ tử vong do bệnh sốt rét đã giảm 66% trong tất cả các nhóm tuổi, và 71% ở trẻ em dưới 5 tuổi.
Ngoài ra, cuộc chiến chống lại căn bệnh sốt rét cũng ghi nhận nhiều tiến bộ tích cực ở cấp quốc gia và khu vực. Đánh giá của WHO cho thấy từ năm 2000, tỷ lệ mắc bệnh sốt rét và tử vong đã giảm tương ứng là 37% và 60%, trên toàn thế giới. Trong số trẻ em dưới 5 tuổi, tỷ lệ tử vong do căn bệnh này đã giảm 65%. Ước tính có khoảng 6,2 triệu ca tử vong do sốt rét được ngăn chặn kể từ năm 2000.
Những tiến bộ đạt được phần lớn là do triển khai hàng loạt các biện pháp can thiệp, hiệu quả cao và chi phí thấp, để chiến đấu chống lại căn bệnh này. Kể từ năm 2000, gần một tỷ màn chống côn trùng đã được phân phát ở châu Phi cận Sahara. Trong năm 2015, gần 55% cư dân ở khu vực này được ngủ với màn chống muỗi trong khi vào năm 2000, tỷ lệ này chỉ là chưa đầy 2%.
Tuy nhiên, mặc dù đạt được nhiều tiến bộ song cuộc chiến chống lại căn bệnh sốt rét vẫn còn những thách thức nghiêm trọng. Theo WHO, trên toàn thế giới, khoảng 3,2 tỷ người – gần một nửa dân số thế giới – có nguy cơ mắc sốt rét. Vào năm 2015, số lượng các trường hợp mới mắc sốt rét ước tính khoảng 214 triệu người, và trong đó có khoảng 438.000 ca tử vong. 15 quốc gia, chủ yếu là ở châu Phi, chiếm hầu hết các trường hợp mắc bệnh sốt rét (80%) và tử vong (78%) trên toàn cầu./.