Năm 2008, Đảng bộ xã Tân Châu (Khoái Châu, Hưng Yên) không đạt danh hiệu TSVM chỉ vì tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên cao, tới 13%. Thêm vào đó là tỷ lệ mất cân bằng giới tính, chiếm tỷ lệ 80% số trường hợp sinh con thứ 3 trở lên. Đây là một thách thức lớn trong công tác dân số của xã.
Chị Đặng Thị Oanh, cán bộ chuyên trách dân số xã Tân Châu cho biết: Ban DS-KHHGĐ xã đã đề ra nhiều giải pháp để giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 và giảm mức mất cân bằng giới tính, trong đó đặc biệt công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân. Đến năm 2011, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên đã giảm hẳn với 7,6%, tỷ lệ mất cân bằng giới tính cũng giảm mạnh với 106 nam/100 nữ. Đặc biệt, từ đầu năm đến nay tổng số sinh có 63 cháu, song số cháu nữ chiếm 33 cháu. Tỷ lệ phát triển dân số vài năm gần đây dưới 1%.
Theo chị Oanh, nhiều gia đình sinh con một bề là gái cũng đều rất thông hiểu vấn đề và không có ý định sinh con thứ 3. Bản thân vợ chồng chị là con trưởng trong gia đình đã có 2 cháu gái, nhưng gia đình rất vui vẻ, hòa thuận. Theo chị, sự nhìn nhận bình đẳng giữa nam và nữ là một yếu tố quan trọng khiến nhiều gia đình không còn nặng nề việc “nếp”, “tẻ”. Chị dẫn chứng: nhiều dòng họ, con gái cũng tham gia việc giỗ tổ, tham gia các công việc của dòng họ. Thực tế, nhiều bà mẹ chồng, đối tượng được xem là áp lực khiến các cặp vợ chồng sinh thêm con thứ 3, cũng không bắt ép con dâu phải sinh “bằng được” cháu trai. Nhiều gia đình, người chồng là con một, sinh con một bề là gái cũng không xác định sinh con thứ 3 mà tập trung nuôi dạy, chăm sóc để các cháu được học hành, khỏe mạnh, vui chơi.
Công tác tuyên truyền của Ban Dân số xã tập trung vào những đối tượng là các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ, đã có 2 con gái có nguy cơ sinh con thứ 3 cao. Cùng với việc tuyên truyền các dịp truyền thông với các nội dung: hậu quả của mất cân bằng giới tính, chăm sóc trẻ em, xây dựng gia đình hạnh phúc… Ngoài ra còn phát tờ rơi, tổ chức tọa đàm, lồng ghép truyền thông vào các buổi thu thập, khảo sát, điều tra dân số của các cộng tác viên dân số tại các thôn. Thêm vào đó, có sự phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể để tuyên truyền tới các hội viên của đoàn thể đó, trong đó chú trọng tuyên truyền đến cả nam giới, những đối tượng khác trong gia đình. Vì việc sinh con không chỉ phụ thuộc vào nhận thức của người vợ mà cần phải tuyên truyền đến cả người chồng, người cha, người mẹ trong gia đình để có sự thống nhất, chia sẻ. Chị Oanh khẳng định: “Tôi cho rằng nhận thức của người dân trong xã hiện được nâng lên rất nhiều. Các chương trình tuyên truyền, phản ánh về địa phương này, địa phương khác trên các phương tiện thông tin đại chúng có tác dụng tích cực lớn đối với nhận thức nhân dân. Thêm vào đó việc nêu gương những gia đình có 2 con gái chăm ngoan, học giỏi đã tác động tích cực vào nhận thức, suy nghĩ của họ. Họ đọc nhiều, xem nhiều, nghe nhiều nên cũng thấm dần, áp lực sinh con một bề là gái không còn nặng nề như trước đây”.
Tuy nhiên theo chị Oanh, hiện trên địa bàn xã có khoảng 20% số gia đình sinh con một bề là gái trong độ tuổi sinh đẻ. Đây là những trường hợp có nguy cơ sinh con thứ 3, bởi đến lúc nào đó, có thể họ sẽ nghĩ đến chuyện sinh thêm con để mong có con trai. Do vậy, Ban DS-KHHGĐ của xã rất chú trọng trong công tác tuyên truyền, vận động những đối tượng này. Ngoài ra, để dân số ổn định phát triển bền vững, cần nâng cao công tác tuyên truyền, vận động. Bản thân các hoạt động trong gia đình, dòng họ, xã hội phải nâng cao vai trò của người phụ nữ, không có sự phân biệt nam – nữ dẫn đến bất bình đẳng giới.
Chị Oanh cũng băn khoăn: mức hỗ trợ cho cộng tác viên dân số quá thấp (50 nghìn đồng/tháng), trong khi đó, đội ngũ này rất quan trọng trong việc thu thập, giám sát, điều tra công tác dân số ở địa bàn, đặc biệt nắm bắt những đối tượng có nguy cơ sinh con thứ 3 trở lên, để từ đó có kế hoạch tuyên truyền, vận động. Công tác dân số – KHHGĐ là lĩnh vực đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của xã hội. Đội ngũ cộng tác viên dân số ở cơ sở có vai trò tích cực trong việc ổn định dân số bền vững. Do vậy, việc quan tâm đến đội ngũ này là rất cần thiết động viên họ tiếp tục nhiệt tình, năng nổ và trách nhiệm với công việc.